Rasy psów – BORDER COLLIE
Mistrzowie psich sportów, „zaklinacze” owiec, najinteligentniejsze psy świata… aż trudno uwierzyć, że wszystkie te określenia odnoszą się do psów jednej rasy. Border Collie, o których mowa, to od lat wysoko cenione psy pasterskie. W ostatnich dekadach stały się też modne wśród osób szukających sympatycznego psa do towarzystwa.
Rasa Border Collie pochodzi z Wielkiej Brytanii. Przyjmuje się, że pierwszy człon nazwy odnosi się do rejonu hrabstw na pograniczu Anglii i Szkocji (ang. Border – granica), z których wywodzą się protoplaści rasy. Słowo collie w dialekcie celtyckim oznacza zaś „coś użytecznego” i często nazywano nim psy pasterskie. Co ciekawe rasa została oficjalnie uznana w Wielkiej Brytanii dopiero w 1976 roku, a w USA – w roku 1995. Przez wiele wcześniejszych lat selekcję psów prowadzili hodowcy owiec, skupiając się przede wszystkim na walorze użytkowym. Bardziej niż czystość genetyczną czy wygląd ceniono sobie jakość pracy danego psa, w tym umiejętność współpracy z człowiekiem i charakterystyczne „oko” (zaganianie stada jedynie z wykorzystaniem postawy i intensywnego spojrzenia). W XIX wieku przodkowie współczesnych Border Collie brylowali na brytyjskich zawodach w zaganianiu owiec (sheepdog trials) jeszcze pod nazwą working sheepdog. Kilka psów tego typu posiadała sama królowa Wiktoria.
Ciekawostkę stanowi fakt, że rodowody praktycznie wszystkich współczesnych Border Collie prowadzą do wspólnego przodka – psa imieniem Old Hemp, urodzonego w 1894 roku u hodowcy Adama Teflera. Odznaczający się wyjątkowym talentem pasterskim pies szybko stał się popularnym samcem rozrodczym. Podobno spłodził ponad 200 szczeniąt! Liczne dzieci oraz wnuki Old Hempa odnosiły sukcesy na kolejnych zawodach i przyczyniły się do ugruntowania wzorca rasy.
W XX wieku wraz z eksportem owiec z Wielkiej Brytanii do nowych hodowców trafiały także osławione angielskie owczarki. Tak bordery zaczęły podbijać nowe rejony świata: USA, Australię, Nową Zelandię. Obecnie wiele znaczących hodowli rasy funkcjonuje właśnie w tych krajach. Do Polski Border Collie trafiły w latach 90-tych minionego wieku, a pierwsze hodowle w naszym kraju rozwijały się pod kątem psich sportów. Coraz częstsze w ostatnich latach występy utalentowanych i uroczych borderów w filmach, serialach telewizyjnych czy reklamach przyczyniły się do powstania trwającej do dziś „mody” na Border Collie wśród szerszego grona psich entuzjastów.
W klasyfikacji Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI) Border Collie zaliczone są do psów pasterskich (Grupa I, Sekcja I). Wzorzec rasy dopuszcza duże zróżnicowanie wizualne. Waga tych proporcjonalnie zbudowanych, średniej wielkości psów mieści się w przedziale 14-20 kg. Sierść mają Border Collie krótką lub półdługą, a wśród akceptowanych maści prócz charakterystycznej czarno-białej wyróżnia się ok. 100 różnych typów, w tym umaszczenie w odcieniach czekolady, odmiany tricolour i merle (marmurkowe). Niektóre maści borderów wiążą się też z niebieskim kolorem oczu lub różnobarwną tęczówką. Obecnie w hodowlach rozwijają się dwie główne linie o nieco odmiennej charakterystyce: psy pracujące (o krótszym włosie i smuklejszej sylwetce) oraz wystawowe (o mocniejszej budowie, a przy tym dłuższej sierści).
Charakter rasy Border Collie
Pasterskie korzenie w znacznej mierze determinują usposobienie i umiejętności border collie. Są to z jednej strony psy aktywne fizycznie, żywiołowe, zwinne i wytrzymałe, z drugiej – uważne, bystre, nastawione na współpracę z człowiekiem. Rosnącą popularność zawdzięczają przede wszystkim słynnej inteligencji. Rasa Border Collie znalazła się na pierwszym miejscu zestawienia najinteligentniejszych psów autorstwa badacza psiej psychologii Stanleya Corena („Inteligencja psów”, 1997). Nie wdając się w dyskusję o słuszności kryteriów owego rankingu, trzeba przyznać, że bordery stanowią niezwykle pojętnych uczniów. Ambitne, obdarzone dobrą pamięcią czerpią prawdziwą satysfakcję z wykonywanych zadań. Odpowiednio szkolone bez problemu opanują nawet sto różnych haseł i zawsze są gotowe na więcej! Te pożądane przy pracy pasterza cechy mogą stanowić niemałe wyzwanie w życiu codziennym. Border Collie nie potrafią i nie powinny się nudzić. Ich temperamentu nie da się spożytkować podczas zwykłego spaceru po lesie czy nawet maratonu u boku rowerzysty. Bez możliwości pokonywania wyzwań intelektualnych staną się drażliwe, nerwowe, a nawet destrukcyjne wobec otoczenia.
Co jeszcze kryje się za pojęciem wybitnej inteligencji psów rasy Border Collie? Równie duża wrażliwość emocjonalna. Wyczulone na nastroje i komunikaty wysyłane przez opiekuna bordery często dosłownie uzależniają się od aprobaty człowieka. Border stawia swojego przewodnika w centrum uwagi i tego samego oczekuje w odpowiedzi. Będzie zatem stale wymagał dużej uważności w komunikacji, szkoleniu i treningach.
Border Collie – ile żyje?
Psy rasy Border Collie żyją średnio od 12 do 15 lat. Z natury są raczej odporne, należy jednak pamiętać, że za sprawą dużej aktywności fizycznej (także związanej z uprawianiem sportów) bordery są szczególnie narażone na schorzenia układu ruchu, w tym choroby stawów. Wszelkie treningi z psami trzeba prowadzić rozważnie, w uzgodnieniu lub pod okiem biegłego w temacie weterynarza czy fizjoterapeuty. U niektórych osobników może objawić się też warunkowana genetycznie, a trudna do wczesnego wykrycia zapaść powysiłkowa (border collie collapse – bcc).
U Border Collie o dłuższej sierści i tych ze szczególnym zamiłowaniem do kąpieli często rozwijają się infekcje uszu. By im zapobiegać warto regularnie dbać o higienę narządu słuchu psa, w czym niezwykle pomocne jest przyzwyczajenie do zabiegów pielęgnacyjnych już w wieku szczenięcym (idealnie sprawdzi się tutaj trening kooperacyjny). Planując zakup bordera należy też mieć na uwadze genetyczne choroby obciążające rasę: anomalię oczu collie (CEA), zespół uwięzionych neutrofili (TNS), choroby ośrodkowego układu nerwowego (CL) oraz dysplazję stawów biodrowych. Wybierajmy tylko takich hodowców, którzy przeprowadzają i dokumentują badania w kierunku tych chorób, nie dopuszczając do rozrodu obciążonych genetycznie osobników.
Szkolenie i wychowanie psów Border Collie
Dla opiekuna Border Collie trening z psem powinien być codziennością. Bez odpowiedniej dawki ruchowych i umysłowych aktywności pies rasy Border Collie będzie się frustrował, co szybko przełoży się na takie problemy behawioralne jak obsesyjne zaganianie (samochodów, rowerzystów, innych zwierząt, dzieci, członków rodziny), niszczenie przedmiotów czy autoagresja. By tego uniknąć, a psiemu podopiecznemu zapewnić możliwość realizacji potrzeb, już od wieku szczenięcego warto wprowadzić trening posłuszeństwa metodami pozytywnymi do stałego rozkładu dnia. Najlepiej zapisać się z czworonogiem na przeznaczony dla młodych psów kurs, na którym prócz podstaw szkoleniowych można przyswoić też metody prawidłowej socjalizacji psa. Odpowiednie zapoznawanie wrażliwego bordera z różnorodnym otoczeniem zaowocuje w przyszłości. Dobrze zsocjalizowany Border Collie będzie w stanie, podążając za swoim opiekunem, odnaleźć się w niemal każdym środowisku.
Trening podstawowych haseł z zakresu posłuszeństwa to jednak w przypadku ambitnych borderów zaledwie rozgrzewka! Wraz z dojrzewaniem psa warto zatem pomyśleć o spróbowaniu sił w którymś z psich sportów. Z predyspozycjami fizycznymi Border Collie (lekka sylwetka, odporność na warunki pogodowe) wybór jest praktycznie nieograniczony – od zawodów pasterskich, przez frisbee, agility i obedience, po canicross, flyball czy nawet dog diving. Wśród medalistów w każdej z tych dziedzin znajdziemy niejednego bordera. Ważne, by nie posiadając doświadczenia, przygodę z psim sportem zaczynać pod okiem profesjonalnego trenera danej dyscypliny. Nauczy on nas odpowiedniego bilansowania aktywności psa. Bordery nie bez przyczyny bywają określane mianem pracoholików. Zatracając się w realizacji zadania miewają problemy z ponownym wyciszeniem. Istotnym aspektem szkoleniowym na każdym etapie współpracy z borderem będzie nauka… odpoczywania.
Alternatywą dla sportowej rywalizacji może być przyswajanie rozmaitych psich sztuczek, które z łatwością da się ćwiczyć nawet w domowym zaciszu. Tu treningi także trzeba organizować tak, by stawiały przed borderem ciekawe wyzwania i pozwalały mu wykazać się inicjatywą. Ćwiczenia przeplatamy chwilami relaksu i zabawy, która pozwoli psu rozładować nagromadzone „w czasie pracy” emocje.
Wady i zalety psów rasy Border Collie
Prócz wspomnianej wcześniej łatwości uczenia się niewątpliwą zaletą borderów jest ich olbrzymie zaufanie do opiekuna. Znaczna część dobrego samopoczucia bordera opiera się na udanej relacji z człowiekiem. Jeżeli więc zapewniamy psu odpowiednią dawkę fizycznej i umysłowej stymulacji oraz emocjonalne wsparcie możemy mieszkać z borderem tak na wsi, jak i w mieście, w domu czy w mieszkaniu, w mniejszej lub większej rodzinie. Bordery są też zazwyczaj tolerancyjne wobec zwierząt w domu, o ile tylko mogą realizować instynkty „zaganiaczy” na innym polu. Rasa Border Collie nie jest zbyt wymagająca pod względem pielęgnacji. Sierść o gęstym podszerstku trzeba regularnie wyczesywać, lecz zabieg ten da się bez problemu przeprowadzić w domu, bez konieczności odwiedzania psich salonów piękności.
Kiedy zalety borderów mogą obrócić się w wady? Wówczas, gdy te żywiołowe psy trafią do opiekuna nierozumiejącego ich potrzeb. Inteligentny nie oznacza bowiem niewymagający. Wręcz przeciwnie. Border Collie od swoich opiekunów wymaga wiele: wspólnych aktywności, uwagi, autentycznego zaangażowania i cierpliwości. Nie będzie czuł się dobrze pozostawiony sam sobie nawet w rozległym ogrodzie. Nie zaniecha upragnionych aktywności na czas brzydkiej pogody. Nie zadowoli się spędzaniem czasu z zaprzyjaźnionymi psami – zawsze będzie prosił o uwagę człowieka. Jeśli taka perspektywa wydaje ci się męcząca, lepiej pomyśleć o wyborze psa innej rasy.
Dla kogo pies rasy Border Collie będzie najlepszy?
Bordery często stają się towarzyszami amatorów psich sportów, trenerów i behawiorystów, kynoterapeutów, a więc osób, których kariera lub hobby są związane z psim światem. Czy zatem Border Collie odnajdzie się w zwyczajnej rodzinie? Możliwe, ale tylko pod jednym warunkiem: jeśli opiekun bordera będzie gotowy na to, by jego życie kręciło się wokół psa. I to przez paręnaście lat życia czworonoga! Każdy, kto chce i może to zapewnić, znajdzie w borderze oddanego towarzysza. Można powiedzieć, że Border Collie to idealny pies dla człowieka, który stanowi jego odzwierciedlenie. Jest aktywny, pełen zapału, ale też uważny i wrażliwy na psie potrzeby.
Autorka tekstu: trenerka Psiedszkola Irena Nowotczyńska
